هدف: مقاله حاضر سعی دارد از بعد کیفی مباحث مرتبط با محورهای توسعه کتابخانه های دیجیتالی از جمله نیروی انسانی، محتوا، خدمات و فن آوری را مطرح نموده و ضمن توجه به تمامی زوایای موجود، دیدگاه روشنی را در این رابطه ارایه دهد.روش: در تدوین این مقاله از منابع موجود در این زمینه بهره گرفته شده است و با استفاده از روش سندی (کتابخانه ای) منابع مرتبط با مقاله حاضر بررسی و ضمن استفاده از یافته های آنها به عنوان شاهد نیز مورد استناد قرار گرفته اند.یافته ها: مطالعه حاضر نشان داد که چهار محور و عنصر اصلی در طراحی و توسعه کتابخانه های دیجیتالی تاثیرگذاری انکارناپذیری دارند و درصورتی که کتابخانه دیجیتالی بخواهد راه اندازی و توسعه یابد هر یک از این محورها باید به طور جدی مورد توجه قرار گیرند. همچنین می توان گفت که راه اندازی کتابخانه دیجیتالی و توسعه آن نیازمند مقدماتی است که توجه به آن ها در هریک از این چهار محور بر اساس یافته های مطالعه حاضر می تواند راه گشا باشد و از صرف وقت، انرژی و هزینه های تحمیلی جلوگیری شود.اصالت/ ارزش: این مقاله توانسته است در ابتدا طرح جامعی را در مورد محورهای توسعه کتابخانه دیجیتالی ارایه دهد. سپس با مطالعه ای جامع و برگرفته از پیشینه های موجود به تمامی عوامل دخیل در طراحی، تولید و استفاده از کتابخانه های دیجیتالی این امکان را می دهد تا با قابلیت ها و نیازمندی ها موجود در این زمینه آشنا شده و دیدگاه روشنی را کسب کنند. همچنین کمک خواهد کرد تا افراد مسوول در این زمینه قبل از هر گونه اقدامی بتوانند در برنامه ریزی ها و انتخاب خود تصمیمات بهتری را اتخاذ کنند. در نهایت آشنایی با اهمیت هر یک از محورها و عناصر مربوط به توسعه کتابخانه دیجیتالی امکان استفاده از آنها را در مواقع لزوم خواهد داد.

مقاله حاضر در تلاش است تا کلیه گروه ها و افرادی را که به نحوی در رشد و توسعه کتابخانه دیجیتالی ایفای نقش می کنند شناسایی و نوع وظایف و خدماتی را که در این زمینه بر عهده دارند معرفی کند. رویکرد مقاله از نوع سندی (کتابخانه ای) است و منابع مرتبط با مقاله حاضر بررسی و ضمن استفاده از یافته های آن ها، به عنوان شاهد، بدان ها نیز استناد شده است. نتایج این بررسی حاکی از آن است که افراد و گروه های مختلفی در فرایند توسعه کتابخانه دیجیتالی، به عنوان یک سیستم اطلاعاتی، درگیر هستند. این افراد و گروه ها عبارتاند از: کاربران، کتابداران، تحلیلگران، مدیران وب و طراحان و توسعه دهندگان سایت های کتابخانه دیجیتالی، برنامه نویسان، کارشناسان فنی، ناشران، تامین کنندگان تجهیزات و سیستم های کتابخانه دیجیتالی که پیشگامان نوآوری و توسعه کتابخانه دیجیتالی شناخته می شوند. از این رو، در این مقاله، برای توسعه موفق کتابخانه های دیجیتالی، ویژگی ها و مهارت های گروه های مذکور و وظایفی که این گروه ها در قبال توسعه کتابخانه دیجیتالی دارند ارائه شده است. زیرا فقط پس از آشنایی با موارد مذکور و ایجاد زمینه ها و شرایط مناسب و بهره گیری از فرصت های موجود می توان به توسعه موفق کتابخانه دیجیتالی اندیشید و بستر لازم را برای توسعه همه جانبه آن فراهم نمود.

هدف: پژوهش حاضر به شناسایی و اولویت­ بندی دیدگاه های صاحبنظران در حوزه شاخص­ های مؤثر بر توسعه کتابخانه های دیجیتالی ایران پرداخته است. روش/رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و به شیوه پیمایشی-توصیفی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل 15 صاحبنظر ایرانی حوزه کتابخانه دیجیتالی است. ابزار گردآوری داده­ ها پرسشنامه­ محقق ساخته بود که برای تجزیه و تحلیل آن از انواع فنون آماری فراوانی، درصد و مقیاس لیکرت بهره گرفته شده است. برای آزمون فرضیه پژوهش نیز از آماره آزمون مربع کا استفاده شد. یافته ها: شاخص­ های توسعه کتابخانه ­ های دیجیتالی ایران در 4 حوزه اصلی (نیروی انسانی با 15 مؤلفه؛ مجموعه ­ سازی با 12مؤلفه؛ خدمات با 18 مؤلفه، فناوری با 19 مؤلفه) مورد نظرسنجی جامعه پژوهش قرار گرفت. تمامی 64 مؤلفه به عنوان شاخص توسعه کتابخانه­ های دیجیتالی ایران معرفی شد. نتیجه گیری: پر اهمیت ­ ترین شاخص توسعه­ استفاده از متخصص علم اطلاعات آشنا با کتابخانه­ های دیجیتالی با کسب بالاترین رتبه (4. 87 از 5 در طیف لیکرت) است و پایین ­ ترین رتبه (3. 67 از 5 در طیف لیکرت) به شاخص استفاده از حقوقدان (در زمینه حقوق حق مؤلف، بستن قراردادهای کتابخانه دیجیتالی) تعلق گرفت.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

هدف: هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی خدمات موجود در کتابخانه های دیجیتالی ایران و جهان به منظور معرفی خدمات پیشنهادی برای کتابخانه های دیجیتالی ایران است. روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی است. روش استفاده شده برای انجام این پژوهش از نوع مقایسه ای و تطبیقی است. برای گردآوری اطلاعات لازم درباره خدمات کتابخانه های دیجیتالی مورد مطالعه به صفحات وب آن ها مراجعه و اطلاعات لازم گردآوری شد. یافته ها:در این پژوهش خدمات 59 کتابخانه دیجیتالی داخلی و خارجی مورد مطالعه قرار گرفت که 11 مورد از آن ها داخلی و 48 کتابخانه دیگر خارجی بودند. خدمات ارائه شده توسط جامعه مورد مطالعه جستجو (به شیوه های مختلف)، ارتباط با ما، نمایه مجموعه، تازه ها و اخبار تخصصی، عضویت از راه دور، پرسش های متداول، از کتابدار بپرس، ار اس اس، کتابخانه شخصی (من) و گفتگوی همزمان را در بر می گرفت. در بین کتابخانه های دیجیتالی داخلی بیشترین خدمت رعایت شده مربوط به «جستجو» و کم ترین آن نیز مربوط به خدمت «از کتابدار بپرس» بود. همچنین پنج خدمت ارتباط با ما، نمایه مجموعه، تازه ها و اخبار تخصصی، ار اس اس و گفتگوی همزمان توسط هیچ یک از کتابخانه های دیجیتالی داخلی ارائه نمی شد. در بین کتابخانه های دیجیتالی خارجی نیز بیشترین خدمت مربوط به «جستجو» و کم ترین آن نیز مربوط به «کتابخانه شخصی» بود. در کل نیز در بین جامعه مورد مطالعه خدمت جستجو و کتابخانه شخصی بیشترین و کم ترین بسامد را به خود اختصاص داده اند. در نهایت نیز خدمات پیشنهادی برای کتابخانه ای دیجیتالی داخلی معرفی شدند.

هدف: شناسایی الگوهای سنجش کیفیت عملکرد کتابخانه های دیجیتالی به منظور استخراج معیار برای ارزیابی عملکرد کتابخانه های دیجیتالی. روش شناسی: محتوای 18 مقاله از میان 66735 مقاله مرتبط با کیفیت سنجی خدمات کتابخانه های دیجیتالی از پایگاه های معتبر بین سال های 2000 تا 2018 براساس معیارهای کیفی مبتنی بر هدف، ارزیابی و مقالات نهایی انتخاب و تحلیل شد. به منظور یکپارچه سازی نتایج جستجو از نرم افزار اندنوت استفاده شد. اعتبارسنجی نتایج با استفاده از روایی صوری و نظر متخصصان بیرون از گروه پژوهش احراز شد. یافته ها: کیفیت سنجی عملکرد کتابخانه های دیجیتالی دارای رویکرد ترکیبی شامل کاربردپذیری، کارکرد، و دسترس پذیری است. پژوهش ها در سه بعد به ترتیب 8/38%، 5/55% و 3/33% بود. نتیجه گیری: رویکرد ترکیبی به سبب بهره گیری از معیارهای پذیرفتنی برای ارزیابی عملکرد کتابخانه های دیجیتالی مناسب است.